Bilimden İlhamla Girişime: Innovres’in Doğuş Hikâyesi
innovRES, bir fizyoterapistin sahadaki gözlemleriyle, bilimsel merakıyla ve çözüm üretme kararlılığıyla doğdu. Kuruluş hikayemiz, sadece bir ürün geliştirme sürecinden ibaret değil; aynı zamanda klinik ihtiyaçların Ar-Ge vizyonuyla nasıl kesişebileceğini gösteren güçlü bir örnek.
Çocukluk Çağı Astım Tanılı Hastalarda Pulmoner Rehabilitasyonun Önemi
Astım, çocukluk çağının en sık görülen kronik hastalığıdır. Astımda hışıltı, nefes darlığı, göğüste sıkışma ve/veya öksürük gibi solunum semptomları görülebilmektedir. Çocukluk çağı astımının kontrolü ve yönetiminde pulmoner rehabilitasyon uygulamalarının sağlığın geliştirilmesi ve sürdürülmesinde, solunum kapasitesinin artırılmasında, ventilasyonun iyileştirilmesi ve solunum kaslarının güçlendirilmesinde, astım semptomlarının kontrolünde, fiziksel uygunluğun artırılarak günlük yaşam aktivitelerine katılımın sağlanmasında, kilo kontrolünde, mental sağlık ve stres yönetimi üzerinde olumlu etkiler göstermesiyle önemli bir yeri vardır.
Yoğun Bakım Ünitesinde Fizyoterapistin Rolü
Yoğun Bakım Ünitesi'nde uzun süreli immobilizasyon, kondisyon kaybı, YBÜ ile ilişkili güçsüzlük, miyopati ve nöropati, solunum yolu enfeksiyonları ve kontraktürler gibi komplikasyonlar açısından hastaları riske atmaktadır. Yoğun Bakım Ünitesi'nde fizyoterapi tedavisi, kritik hastaların erken mobilizasyonuna ve ventilatöre bağımlı hastaların solunum yönetimine odaklanmaktadır. Fizyoterapistler tarafından Yoğun Bakım Ünitesi'nde erken müdahale, bakım kalitesinde iyileşmelere yol açmaktadır. Yoğun bakım ünitesi, fizyoterapistlerin solunum rahatsızlıklarını ve mobilite sorunlarını değerlendirdiği, tedavi ettiği ve yönettiği ve kritik derecede hasta hastaları rehabilite ettiği dinamik, meslekler arası bir ortamdır. Yoğun bakım ünitesinde fizyoterapinin en yaygın ihtiyaç olduğu durumlar mekanik ventilasyon desteği alanlar da dahil olmak üzere kritik derecede hasta hastaların fonksiyonlarını iyileştirmektir. Fizyoterapistler, kritik hastaların nörolojik, kas-iskelet ve kardiyovasküler komplikasyonlarını değerlendirmekte ve yönetmektedir. Fizyoterapistler yürüme, güçlendirme ve denge egzersizleri, pasif eklem hareket açıklığı egzersizleri ve hava yolu temizleme teknikleri dahil olmak üzere belirli hasta pozisyonlama, aspirasyon ve mobilizasyonla ilgilenmektedir. Yoğun bakım ünitesinde fizyoterapist tarafından yapılan erken mobilizasyon güvenlidir, yoğun bakımda kalış süresini azaltır ve yaşam kalitesini artırır. Yoğun bakım ünitesinde fizyoterapist ayrıca multidisipliner ekiple iş birliği yaparak hizmet entegrasyonuna yardımcı olmaktadır ve hastaların yoğun bakım ünitesinden geçişinde bakım sürekliliğinde önemli bir rol oynamaktadır. Kritik hastaların solunum yönetimi için fizyoterapinin rolünü destekleyen önemli kanıtlar vardır ve hem kısa vadeli hem de orta vadeli faydalar sağladığı gösterilmiştir. Fizyoterapi ve rehabilitasyon uygulamaları, multidisipliner bir bakım yaklaşımının parçası olarak pulmoner fonksiyonları desteklemede, ventilatörle ilişkili pnömoninin insidansını azaltmada, ventilatörün bırakılmasını kolaylaştırmada ve yoğun bakım ünitesinden güvenli ve erken taburcu olmayı desteklemede ayrılmaz bir parçadır. Bu nedenlerden dolayı, mevcut ulusal ve uluslararası kılavuzlar, haftada yedi gün, her beş yatak için uzman bir fizyoterapistin bulunmasını ve 24 saat fizyoterapi kapsamının sağlanmasını önermektedir. Buna rağmen güncel durumda hafta sonları ve gece vardiyalarında sınırlı fizyoterapist bulunmaktadır. Portekizde yapılan bir çalışmada; katılan hastanelerden yalnızca 23'ü (%52) hafta sonları sürekli olarak fizyoterapi hizmetleri sunduğunu rapor etmiştir. Yoğun Bakım Ünitesinde Fizyoterapinin Hasta Deneyimi Üzerindeki Etkileri Yoğun bakım ünitesinde fizyoterapi hastaların fiziksel iyilik halini ve yaşam kalitesini iyileştirmektedir. Erken mobilizasyon, yoğun bakım ünitesinde kalış süresinin ve genel hastanede kalış süresinin azalmasıyla sonuçlanmaktadır. Yoğun bakım ünitesinde hastaları tedavi eden fizyoterapist bakımının devamlılığı hasta ve sağlayıcı memnuniyeti üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Yoğun bakım ünitesinde fizyoterapi, yoğun bakım ünitesiyle ilişkili komplikasyonları önleyerek işlevi ve yaşam kalitesini iyileştirmektedir. Yoğun Bakım Ünitesinde Fizyoterapinin Toplum Sağlığı Üzerindeki Etkileri Yoğun bakım ünitesinde başlatılan fizyoterapi, yoğun bakım ünitesinden taburcu olduktan sonra bir yıla kadar fonksiyonel durumu iyileştirmekte ve ölüm oranını % 25 oranında azaltabilmektedir. Enfeksiyonlar, pnömoni, deliryum, miyopati ve dekondisyon gibi yoğun bakım ünitesinde kalmayla ilişkili komplikasyonlar erken fizyoterapi müdahalesiyle önlenebilmektedir. Yoğun bakım ünitesinde fizyoterapi sağlanarak kazanılan fonksiyon gelişmeleri, hastaların bir merkezine gitmektense evlerine taburcu olma olasılığını artırmakatdır. Mekanik ventilasyon uygulanan hastaların bir fizyoterapist tarafından erken mobilize edilmesi ölüm oranını azaltmakta ve fiziksel fonksiyon ve mobilitede iyileşme ile sonuçlanmaktadır. Sağlık Harcamaları Üzerindeki Etkileri Yoğun bakımda fizyoterapist tarafından yönetilen bir mobilizasyon protokolünün uygulanmasının maliyeti, yoğun bakımda azalan yatış süresinden kaynaklanan tasarruflarla dengelenmektedir; yoğun bakımda kalış süresinde 1,7 gün azalma yaklaşık 4.500$ harcama tasarrufu sağlamaktadır. Yoğun bakım ünitesinde fizyoterapi uygulamaları yoğun bakımda yatış süresini 1,4-1,7 gün ve hastanede kalış süresini ise 1,6 ila 3,3 gün azaltır, fonksiyonları iyileştirir ve komplikasyon sayısını azaltarak hizmeti oldukça uygun maliyetli hale getirir. Brezilyada yapılan çalışmada, toplam maliyetler ve personel maliyetleri 24 saat çalışan fizyoterapi grubunda 12 saat çalışan gruba göre daha düşüktür. Fizyoterapi hizmetlerinin saat/gün hizmetleri yoğun bakım ünitesisnin maliyetlerinin anlamlı bir belirleyicisi olduğu bulunmuştur. Bir çalışmada erken mobilizasyon ve non-invaziv ve invaziv mekanik ventilasyondan ayırma protokollerinin yönetimine odaklanan bir fizyoterapi programının maliyet analizi yapılmıştır. Maliyet analizinde fizyoterapi maaşları, kullanılan cihazlar ve hastaneye yatış dahil edilmiştir. Bu çalışmanın sonunda fizyoterapi programının güvenli, etkili ve maliyet etkin bir uygulama olduğu gösterilmiştir. Bir yıl izlenen fizyoterapi uygulamasının yararı ve maliyet etkinliği araştıran restrospektif bir çalışmada; dahili ve cerrahi yoğun bakım ünitelerinde tam zamanlı 2 fizyoterapist işe alarak yapılmıştır. Takip edilen dahiliye yoğun bakım hastalarının yoğun bakımda (5.64→5.19 gün) ve hastanede kalış süresi (19.08→15.27 gün) azalmıştır. Takip edilen dahiliye yoğun bakım hastalarının yoğun bakımda kalış süresi (4.85→4.43 gün) azalmıştır. Fizyoterapist maaşları da eklenmesine rağmen, dahili ve cerrahi yoğun bakım ünitelerinde fizyoterapi uygulamalarının maliyet etkin olduğu gösterilmiştir. Türkiyedeki Mevcut Durum Türkiyede yoğun bakım ünitelerinde çalışan fizyoterapistler üzerinde (n=65) yürütülen bir çalışmada; fizyoterapiye yönelik kritik engeller çok faktörlü ve fizyoterapistler, hastalar, ekip, ekipman ve yasal prosedürlerle ilgili olduğu belirtilmiştir. Yoğun bakım ünitelerinde fizyoterapi etkinliği için fizyoterapist istihdamı, hizmet bakımı ve multidisipliner ekip çalışması dikkate alınmalıdır. Fizyoterapistlerin yoğun bakım ünitesindeki deneyimi ortalama 6,01±6,17 yıldı. Fizyoterapistlerin 29'u (% 44,6) yoğun bakım ünitesinde çalışmak için ek eğitim aldı, yoğun bakım ünitesinde ortalama kalış süresi ortalama 3,51±2,10 saat/gündü, 18'i (% 27,7) hafta sonları çalışıyordu ve 8'i (% 12,3) vardiyalı sistemde çalışıyordu. Fizyoterapistlerin çoğunluğu (% 55,4) bir üniversite hastanesinde çalışıyordu. İşgücündeki yetersizlik, yoğun bakım ünitesinde fizyoterapistlerin doğrudan istihdamının olmaması (örneğin; akademik çalışmaya ek olarak diğer bölümlere hizmet, ayakta tedavi), zaman yetersizliği, vardiya sisteminin olmaması, yetersiz pratik eğitim ve yeterli mali ödülün olmaması (örneğin; döner sermaye) gibi çalışan kişisel haklarıyla ilgili sorunlar fizyoterapistlerin temel sorunları olarak rapor edilmiştir. Çalışma sistemi olarak sorunlar ise; yoğun bakım ünitesinde tam zamanlı/ kalıcı fizyoterapist istihdamı, fizyoterapi uygulamasının sürekliliğinin sağlanması, optimum hasta/yatak/fizyoterapist oranının sağlanması, yoğun bakım uzmanından doğrudan danışmanlık sağlanması ve fizyoterapistler için vardiya sistemi temel sorunlardı. Sonuçta; yoğun bakım ünitesinde fizyoterapiyi, özellikle ventilatöre bağımlı kritik hastalarda, destekleyen güçlü kanıtlar mevcuttur. Yoğun bakım ünitesindeki fizyoterapi hizmetleri daha kısa yatış süresi, artan mobilite ve azalan mortalite oranları ile sonuçlanmaktadır. Güncel verilere göre yoğun bakım ünitelerinde fizyoterapi uygulamasını geliştirme çabaları, fizyoterapistlerin haftada 7 gün yoğun bakım ünitelerinde bulunmasını sağlamaya, erken mobilizasyon ekipleri oluşturmaya ve uygulamaya, önerilen ekipmanların bulunabilirliğini artırmaya ve fizyoterapistlerin eğitimini ve uzmanlığını genişletmek için üniversitelerle iş birliklerini artırmaya odaklanmalıdır. Yoğun bakım ünitesindeki fizyoterapi tedavisi oldukça maliyet etkindir ve hem akut bakım hizmetleri üzerindeki yükü hem de gelecekteki sağlık hizmeti kullanımını azaltır. Bu hizmet sunum modeli, yoğun bakım ünitesinde fizyoterapiye erişimin ülke genelinde standart olması gerektiğini açıkça göstermektedir. Kaynaklar o Rotta BP, Silva JMD, Fu C, Goulardins JB, Pires-Neto RC, Tanaka C. Relationship between availability of physiotherapy services and ICU costs. J Bras Pneumol. 2018 May-Jun;44(3):184-189. o Luciana Vieira, Chris Burtin, Ludmilla Figueiredo, Rodrigo Garbero, Joana Castro, Alexandre Luque. Cost-analysis of a physiotherapy program, focused on early mobility and managed protocols of non-invasive ventilation and weaning from mechanical ventilation, in a clinical emergency department European Respiratory Journal 2016 48: OA4815; DOI: 10.1183/13993003.congress-2016.OA4815 o Loflin, Rob; Lent, David; Owens, Kathy; Pietropaoli, Anthony; Apostolakos, Michael. 36: Cost-Effectiveness of Dedicated ICU Physical Therapists. Critical Care Medicine 44(12):p 95, December 2016. | DOI: 10.1097/01.ccm.0000508754.44513.45 o Aslıhan Çakmak, Deniz İnal İnce, Melda Sağlam, Sema Savcı, Naciye Vardar Yağlı, Ebru Çalık Kütükcü, Cemile Bozdemir Özel, Hazal Sonbahar Ulu, Hülya Arıkan. Physiotherapy and Rehabilitation Implementation in Intensive Care Units: A Survey Study. Turk Thorac J. 2019 Jan 31;20(2):114–119. doi: 10.5152/TurkThoracJ.2018.18107 o F Ramalho , A Oliveira , A Machado, V Azevedo , M R Gonçalves , G Ntoumenopoulos , A Marques. Physiotherapists in intensive care units: Where are we? Editorial. Pulmonology 2024 Jul-Aug;30(4):319-323. doi: 10.1016/j.pulmoe.2024.02.004. Epub 2024 Feb 26. o The Value of Physiotherapy.2012. Canadian Physiotherapy Association. o https://www.csp.org.uk/system/files/csp_physiowork_critical_care_2011.pdf